Bài 3: Hạnh Ba Y (Tecīvarikaṅga)

1. MỞ ĐẦU

Trong hệ thống 13 Hạnh Đầu Đà (Dhutaṅga), sau Hạnh Phấn Tảo Y (Paṃsukūlikaṅga), chúng ta gặp một hạnh quan trọng khác là Hạnh Ba Y (Tecīvarikaṅga). Thoạt nghe, hạnh này có vẻ “nhẹ nhàng” hơn so với Phấn Tảo Y – bởi vì Tecīvarikaṅga chỉ yêu cầu người xuất gia giữ đúng ba y (tam y) và không nhận y thứ tư. Tuy nhiên, đối với hành giả mong muốn tinh tấn cắt giảm mọi ràng buộc vật chất, hạnh Ba Y lại có tầm quan trọng trong quá trình tu tập: nó giúp giới hạn tủ y phục, tránh tích lũy hay sở hữu y dư thừa, và duy trì sự tối giản cần có cho một nếp sống xuất gia nghiêm túc.

Nếu Hạnh Phấn Tảo Y giúp cắt đứt tham ái về y xinh đẹp, thì Hạnh Ba Y lại củng cố thêm đức tính “ít ham muốn, biết đủ” qua việc không cất giữ hoặc không chấp nhận quá nhiều y (dẫu là y phấn tảo hay y do cư sĩ dâng cúng). Bằng cách giới hạn “chỉ ba y”, hành giả nghiêm túc hướng đến một đời sống nhẹ nhàng, thuận tiện cho việc du hành, khất thực, và tâm không còn bận rộn với y phục.

Bài viết này sẽ trình bày tổng quan về Hạnh Ba Y (Tecīvarikaṅga) qua các tài liệu kinh điển Nguyên Thủy, Chú Giải (Aṭṭhakathā), Phụ Chú Giải (Ṭīkā), cùng một số giai thoại minh họa.

2. TỪ NGUYÊN VÀ KHÁI NIỆM

2.1. Từ nguyên “Tecīvarikaṅga”

• Tecīvarika (tiếng Pali) cấu thành từ:

  • Ti (hoặc te) có nghĩa là “ba” (3).
  • Cīvara: “y phục của Tỳ-kheo”, gồm 3 chiếc chính (tam y).

  Ghép lại, Tecīvarika mang nghĩa “(vị) chỉ có ba y”.

• Aṅga: “chi phần”, “yếu tố” hay “hạnh”.

• Theo đó, Tecīvarikaṅga là Hạnh Ba Y – chi phần Đầu Đà liên quan đến việc không nhận và không giữ chiếc y thứ tư trở lên.

2.2. Ba y (tam y) trong truyền thống Nguyên Thủy

Theo Luật Tạng (Vinaya Piṭaka) và truyền thống Theravāda, một Tỳ-kheo tiêu chuẩn có 3 chiếc y:

1. An-đà-hội (antaravāsaka): Y mặc bên trong, tương đối nhỏ, tương đương quần hoặc tấm choàng sát người.
2. Uttarāsaṅga: Y phủ bên ngoài, thường gọi là “áo choàng trên”.
3. Tăng-già-lê (saṅghāṭi): Y lớn nhất, gồm nhiều mảnh, thường khoác bên ngoài cùng, sử dụng lúc ra ngoài, thuyết pháp hoặc lúc trời lạnh.

Bên cạnh đó, tùy trường hợp, có thể có những y phụ khác như y nệm chỗ lưng, khăn quàng, v.v. Thế nhưng, khi một người thọ Hạnh Ba Y, họ chỉ giữ 3 chiếc y chính và từ chối các y dư thừa.

3. NỀN TẢNG KINH ĐIỂN VÀ CHÚ GIẢI

3.1. Dẫn chiếu trong Luật Tạng (Vinaya)

• Luật Tạng cho phép Tỳ-kheo có thêm y trong trường hợp: y cũ bị hư, rách, hoặc vì lý do sức khỏe. Tuy nhiên, đó là sự linh hoạt trong khuôn khổ giới luật.
• Về mặt Đầu Đà, Đức Phật cho phép hạnh Ba Y như một anuloma-paṭipadā (pháp tu tập thuận đạo), không bắt buộc tất cả Tỳ-kheo đều phải giữ. Ai muốn tinh tấn hơn có thể khởi nguyện: “Từ nay, con từ chối y thứ tư, chỉ giữ đúng ba y”.

3.2. Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga) – chương Dhutaṅganiddeso

• Luận sư Buddhaghosa trong Visuddhimagga nêu rõ: “Một Tỳ-kheo thực hành Tecīvarikaṅga, khi được tặng chiếc y thứ tư, dù đẹp hay xấu, không nên nhận. Nếu lỡ nhận, phải xả ngay bằng cách tặng lại, hoặc bỏ đi, nếu không hạnh này bị phá vỡ.”
• Visuddhimagga cũng giải thích chi tiết cách giặt, nhuộm, cất giữ 3 y cho tiện di chuyển, tránh mất mát.

3.3. Chú Giải (Aṭṭhakathā) và Phụ Chú Giải (Ṭīkā)

• Một số Chú Giải đề cập những câu chuyện trong đó Tỳ-kheo được cúng y rất quý (như lụa, bông tốt…), nhưng vì giữ Hạnh Ba Y nên không tiếp nhận, hoặc giả nếu tiếp nhận vì Tăng sai bảo, bèn dâng lại cho Tăng chứ không dùng riêng.
• Phụ Chú Giải nhấn mạnh đức tính tri túc: “…Như người chim chỉ có hai cánh, Tỳ-kheo trì hạnh Ba Y xem tam y cũng như đôi cánh cần thiết, không sở hữu thêm…”.

4. NỘI DUNG VÀ QUY TRÌNH THỰC HÀNH

4.1. Phát nguyện (samādāna)

• Tương tự các hạnh Đầu Đà khác, Hạnh Ba Y khởi đầu bằng tác ý thọ trì:
  • “Con xin từ chối bất cứ y thứ tư nào. Con chỉ giữ ba y. Thọ trì Tecīvarikaṅga.”
• Lời nguyện có thể phát biểu trước Tam Bảo hoặc bậc Thầy. Yếu tố tâm chí thành là quan trọng.

4.2. Quy định về “chỉ ba y”

• Người giữ hạnh Ba Y không được cất giữ y phụ nào khác (ngoại trừ những vật dụng không được tính là y: ví dụ khăn tay nhỏ, v.v.).
• Nếu vì lý do giặt một y, phơi y này, thì hành giả tạm mặc y khác, Luật Tạng vẫn chấp nhận miễn không cố ý dùng như một y chính thức. Sau khi y khô, phải trả lại ngay y thay thế, giữ đúng số 3.
• Có trường hợp phải xử lý tấm y cũ: khi đã quá cũ rách, hành giả thay y mới từ chính 3 y đó (tháo cũ ra, may cắt lại). Trường hợp được cúng một tấm vải đủ để may mới hoàn toàn, vị ấy có quyền thay thế một y cũ, rồi trả lại y cũ hoặc hủy bỏ (không giữ làm y riêng).

4.3. Phạm vi sử dụng

• Ba y này đảm nhiệm mọi chức năng: y mặc bên trong, y khoác ngoài, y đại lễ (nếu cần). Không có y dự trữ cho mùa đông hay y dày hơn để chống lạnh. Vị Tecīvarika phải tự lo liệu bằng cách kết hợp nhiều lớp (nếu trời lạnh) hoặc chú trọng nhuộm y dày hơn.
• Đi xa hay ở gần, vị ấy chỉ mang 3 y trên vai, gọn nhẹ, tượng trưng cho nếp sống không ràng buộc.

5. MỨC ĐỘ THỰC HÀNH VÀ BÍ QUYẾT GIỮ GÌN

5.1. Ba cấp độ nghiêm cẩn (ukkaṭṭha, majjhima, mudū)

Tương tự đa số hạnh Đầu Đà khác, Tecīvarikaṅga cũng có 3 cấp độ:

1. Mức cao nhất (ukkaṭṭha):

   • Không bao giờ chấp nhận y thứ tư, dù bất cứ lý do.
   • Ngay cả khi y bị rách và đang giặt, hành giả cũng thà chờ đợi y khô chứ không lấy thêm bất kỳ y nào.

2. Mức trung bình (majjhima):

   • Từ chối y thứ tư, trừ khi y hiện tại hư hỏng nghiêm trọng không còn đủ che thân, thì tạm nhận y khác để vá gộp. Hoàn tất, hành giả ngay lập tức xả y thừa.

3. Mức nhẹ (mudū):

   • Vẫn quyết giữ nguyên 3 y trong sinh hoạt thường ngày.
   • Trong trường hợp đặc biệt (ốm, trời quá lạnh, di chuyển xa…), tạm thời dùng y ngoài dự kiến, nhưng khi xong việc thì xả ngay.

Dù ở cấp độ nào, nguyên tắc cốt lõi: Không đồng thời sở hữu bốn y trở lên.

5.2. Bí quyết giữ gìn y

• Cách gấp xếp y: Theo truyền thống, Tỳ-kheo học các cách gấp y gọn nhẹ, tránh nhăn, tránh bẩn.
• Giặt và nhuộm y định kỳ: Vì chỉ có 3 y, hành giả thường cẩn trọng trong vệ sinh. Mỗi khi giặt, cần sắp xếp thời gian khéo léo, tránh hoàn cảnh không có y để mặc.
• Vấn đề an ninh: Ở những nơi đông đúc, hành giả dễ bị mất y. Bởi chỉ có 3 y nên nếu mất 1 y cũng đã là một bất tiện lớn. Do đó, hạnh Ba Y còn rèn luyện sự cẩn trọng, không lơ là hay để y lung tung.

6. GIÁ TRỊ VÀ LỢI ÍCH TU TẬP

6.1. Phương diện nội tâm

1. Diệt trừ tham đắm y phục: Con người thường tích trữ quần áo, sưu tầm. Với Hạnh Ba Y, hành giả nhanh chóng nhận ra sự đủ; không sa đà vào ham muốn sở hữu.
2. Tạo tinh thần nhẹ nhàng: Chỉ 3 y trên người, hành giả cảm nhận sự giải thoát khỏi gánh nặng quản lý, cất trữ, giặt ủi…

6.2. Phương diện đời sống xuất gia

1. Sẵn sàng du hành: Tỳ-kheo thời xưa thường du phương, thuyết pháp đây đó. Việc gói ba y là đủ, gọn gàng, không vướng bận.
2. Nâng cao tinh thần tri túc: Giữ ba y đòi hỏi biết đủ (santuṭṭhi) trong bất cứ hoàn cảnh nào. Thêm được y đẹp cũng không ham, y cũ cũng không chán nản.

6.3. Phương diện làm gương cho Phật tử

• Hạnh Ba Y thể hiện lý tưởng “xuất gia = rời xa sự tích trữ”. Phật tử chiêm ngưỡng một vị Tỳ-kheo Tecīvarika có thể khởi lòng tôn kính, học theo tinh thần ít ham muốn, đơn giản trong đời sống của họ.

7. CÂU CHUYỆN MINH HỌA TRONG KINH ĐIỂN VÀ TRUYỀN THỐNG

7.1. Gương Tôn giả Sāriputta (Xá Lợi Phất)

• Tôn giả Sāriputta (Xá Lợi Phất), trong một số câu chuyện, dù không ghi rõ ngài hành toàn bộ hạnh Đầu Đà, nhưng có lúc, vì tôn trọng sự thanh tịnh và không muốn tích lũy, Tôn giả từ chối một y quý do vua dâng. Điều này được Chú Giải đề cập như minh chứng tinh thần không thêm y vượt quá nhu cầu.
• Dẫu Tôn giả là bậc trí tuệ, cánh tay phải của Đức Phật, luôn “mở cửa” giúp đỡ Tăng chúng, nhưng với bản thân mình, ngài tuân thủ triệt để tính khiêm hạ, tri túc.

7.2. Gương chư Tăng tu rừng tại Thái Lan, Miến Điện

• Các vị thiền sư tu rừng ở Thái Lan hay Miến Điện (bạn đọc có thể thấy qua tiểu sử Ajahn Mun, Ajahn Chah…) nhiều người chủ trương chỉ giữ 3 y. Thậm chí có vị, vì giặt y, bị mất, rách… vẫn chấp nhận chỗ hở, đợi khi y khô.
• Hình ảnh này truyền cảm hứng cho những thế hệ tu sĩ trẻ: “Chúng ta xuất gia để thực hành con đường giải thoát, đâu cần quá nhiều y phục.”

8. NHỮNG KHÓ KHĂN VÀ LƯU Ý KHI THỰC HÀNH

8.1. Khó khăn về thời tiết và sức khỏe

• Ở vùng xứ lạnh, chỉ 3 y đôi khi không đủ ấm. Tỳ-kheo phải vận dụng cách quấn y, chồng y để sưởi ấm. Nếu không, có thể bệnh.
• Luật Tạng cũng mở cánh cửa: nếu bệnh nặng, y cũ, rách, phải thay. Nhưng thay xong, vẫn phải xả y cũ để giữ đúng số 3.

8.2. Nguy cơ chấp thủ hình thức Đầu Đà

• Thực hành Tecīvarikaṅga cũng dễ phát sinh “mạn” (ngã mạn) so sánh: “Ta giữ hạnh Ba Y, còn người kia không”. Cần quán rằng hạnh Đầu Đà là tùy nguyện, không phải bắt buộc. Quan trọng nhất là tâm buông xả phiền não, không phải để khoe khổ hạnh.

8.3. Ứng xử khi được Tăng hoặc cư sĩ dâng y

• Trong tăng đoàn, đôi lúc dâng y Kathina (vào mùa lễ Kathina), tấm y ấy có thể thuộc tài sản chung của Tăng. Nếu hành giả buộc phải nhận (do Tăng giao), có hai cách:
  1. Xả hạnh tạm thời hoặc
  2. Nhận thay Tăng, rồi cúng dường lại Tăng hoặc một vị khác, không giữ cho riêng mình.

Điều quan trọng là không để hạnh Ba Y mâu thuẫn với tinh thần lục hòa trong Tăng đoàn.

9. LIÊN HỆ VỚI VIỆC TU TẬP NGÀY NAY

9.1. Trong môi trường tu viện

• Nhiều tu viện ngày nay vẫn tạo điều kiện cho chư Tăng nếu muốn hành Đầu Đà, bao gồm Tecīvarikaṅga. Tuy nhiên, tu viện cần sắp xếp để hành giả này không bị xáo trộn sinh hoạt chung quá mức.
• Ví dụ: Khi dâng y cho đại chúng, tu viện vẫn không ép những vị giữ Ba Y phải nhận. Họ có thể từ chối một cách ôn hòa.

9.2. Gợi ý cho tu sĩ trẻ

• Hạnh Ba Y có thể khó khăn với người chưa quen đời sống khổ hạnh. Tuy nhiên, nếu tâm nguyện mạnh mẽ, họ có thể tập dần: trước hết “không sắm thêm y”, “chỉ dùng vừa đủ”, rồi tiến đến tuyên ngôn Tecīvarikaṅga khi sẵn sàng.

9.3. Bài học cho cư sĩ

• Dẫu cư sĩ không cạo tóc xuất gia, nhưng có thể học theo tinh thần “chỉ ba”:
  • Tự đặt ra giới hạn cho tủ quần áo, thực hành lối sống tối giản.
  • Tránh sưu tập, mua sắm quá nhiều quần áo thời trang.
  • Tặng bớt quần áo cũ (nhưng còn dùng được) cho người khó khăn.

Nhờ vậy, cư sĩ cũng thực hành tri túc, góp phần tiết kiệm, bảo vệ môi trường, tăng phước thiện và giữ tâm an lạc.

10. TƯƠNG QUAN VỚI CÁC HẠNH ĐẦU ĐÀ KHÁC

10.1. Hạnh Ba Y so với Hạnh Phấn Tảo Y

• Phấn Tảo Y (Paṃsukūlikaṅga) chú trọng nguồn gốc y (nhặt từ bãi rác, nghĩa địa).
• Ba Y (Tecīvarikaṅga) chú trọng số lượng y (chỉ 3).
• Có người tu đồng thời cả hai hạnh: Chỉ mặc 3 y và tất cả y ấy đều là y phấn tảo. Độ khổ hạnh càng cao.

10.2. Hạnh Ba Y hỗ trợ Hạnh Khất Thực (Piṇḍapātikaṅga)

• Người khất thực (Piṇḍapātikaṅga) thường thích di chuyển, du hành nhiều nơi. Giữ Ba Y sẽ tiện lợi, không cần rườm rà thu xếp hành trang.

11. TÓM TẮT Ý NGHĨA

Tecīvarikaṅga (Hạnh Ba Y) phản ánh tinh thần “ít ham muốn, biết đủ” của bậc xuất gia. Nó giúp người thực hành:

1. Triệt tiêu tham đắm vào việc sở hữu nhiều y.
2. Đơn giản hóa cuộc sống, dễ bề du hành, thuyết pháp.
3. Tạo hình ảnh thanh tịnh đúng chất Sa-môn hạnh của đệ tử Thế Tôn.

Đây là pháp khổ hạnh “vừa sức”: không đến mức phải lượm y rách như Phấn Tảo Y, nhưng vẫn đòi hỏi kỷ luật và ý chí.

12. LỜI KẾT

Hạnh Ba Y (Tecīvarikaṅga), đứng thứ hai trong 13 Hạnh Đầu Đà, nhấn mạnh việc tự nguyện “giới hạn y phục” ở con số ba. Khi thực hành hạnh này, người xuất gia sống đúng tinh thần “rời bỏ dục lạc” nhưng không rơi vào khổ hạnh ép xác, vì nhu cầu y phục căn bản vẫn đảm bảo (có 3 chiếc). Tuy vậy, bất kỳ sự tích lũy nào hơn 3 y cũng đều bị từ chối, giúp hành giả dần tách khỏi tâm tham ái.

Bằng cách khéo léo giữ gìn, hành giả luôn thoải mái và độc lập trong nếp sống lang thang tu học, hành thiền, khất thực, không bận tâm cất trữ tài sản. Chính sự đơn sơ này là cội nguồn của sự an lạc nội tâm, làm nền tảng cho công phu Giới – Định – Tuệ.

Với đà phát triển của xã hội hiện đại, càng nhiều người tu lựa chọn “tiện nghi”, thì Hạnh Ba Y càng trở thành một thử thách đáng giá, kiểm chứng ý chí buông xả. Nó nhắc nhở chúng ta về lý tưởng ban sơ: Xuất gia là để “xuất ly” – rời xa những ràng buộc vật chất không cần thiết, để chuyên lo quán chiếu nội tâm. Nhìn từ góc độ ấy, Hạnh Ba Y đích thực phản ánh một phần tinh thần mà Đức Phật đã khuyến tấn Tăng đoàn: “Sống ít ham muốn, biết đủ, viễn ly, tinh cần”.

13. TÀI LIỆU THAM KHẢO GỢI Ý

1. Luật Tạng Pāli (Vinaya Piṭaka), đặc biệt phần Mahāvagga và Cūḷavagga: Nêu các quy tắc liên quan đến y phục, cách phân chia y, và tinh thần cốt lõi về tri túc.
2. Kinh Tạng Pāli:
   • Saṃyutta Nikāya (Tương Ưng Bộ), Aṅguttara Nikāya (Tăng Chi Bộ): Trình bày lời Phật dạy về “ít ham muốn, biết đủ” (appicchatā, santuṭṭhi).
3. Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga) – chương Dhutaṅganiddeso: Luận sư Buddhaghosa giải thích chi tiết 13 Hạnh Đầu Đà, trong đó có Tecīvarikaṅga.
4. Aṭṭhakathā (Chú Giải), Ṭīkā (Phụ Chú Giải): Ghi lại các câu chuyện minh họa thực tiễn về chư vị Thánh Tăng giữ 3 y, cách xả y thừa…
5. Sách nghiên cứu về truyền thống tu rừng (Forest Tradition): Đề cập nhiều tấm gương thọ trì Hạnh Ba Y ở Thái Lan, Miến Điện, Tích Lan.