I. BÁT CHÁNH ĐẠO – ARIYA AṬṬHAṄGIKA MAGGA
Pāli: Ariya (Thánh) + Aṭṭha (Tám) + Aṅga (Chi phần) + Magga (Con đường)
Việt: Con đường Thánh gồm tám chi phần đưa đến đoạn tận khổ đau (dukkha-nirodha)
Đức Phật dạy Bát Chánh Đạo trong nhiều kinh, tiêu biểu như Kinh Chuyển Pháp Luân (Dhammacakkappavattana Sutta – SN 56.11).
II. TÁM CHI PHẦN BÁT CHÁNH ĐẠO
1. Sammā Diṭṭhi – Chánh Kiến (xem chi tiêt)
Thấy biết đúng sự thật
Hiểu đúng về Tứ Thánh Đế, nghiệp (kamma), nhân quả, vô thường – khổ – vô ngã
Là nền móng của toàn bộ con đường tu
📌 Không có Chánh Kiến, các chi phần khác dễ trở thành tu sai hướng.
2. Sammā Saṅkappa – Chánh Tư Duy (xem chi tiêt)
Suy nghĩ đúng, hướng tâm đúng
Gồm ba loại tư duy:
Nekkhamma-saṅkappa – Tư duy ly tham
Abyāpāda-saṅkappa – Tư duy không sân
Avihiṃsā-saṅkappa – Tư duy không hại
📌 Chánh Tư Duy là sự vận hành cụ thể của Chánh Kiến trong nội tâm.
3. Sammā Vācā – Chánh Ngữ (xem chi tiêt)
Lời nói chân chánh
Tránh bốn loại nói sai:
Nói dối (musāvāda)
Nói hai lưỡi (pisuṇā vācā)
Nói thô ác (pharusā vācā)
Nói phù phiếm (samphappalāpa)
📌 Chánh Ngữ là biểu hiện đạo đức đầu tiên thấy rõ trong đời sống hằng ngày.
4. Sammā Kammanta – Chánh Nghiệp (xem chi tiêt)
Hành động thân đúng đắn
Ba điều cần tránh:
Sát sinh
Trộm cắp
Tà hạnh trong dục
📌 Thân nghiệp thanh tịnh giúp tâm dễ an, định dễ sinh.
5. Sammā Ājīva – Chánh Mạng (xem chi tiêt)
Nuôi mạng chân chánh
Không sống bằng nghề gây hại:
Buôn bán vũ khí
Buôn người
Buôn thịt chúng sinh
Buôn rượu, chất gây nghiện
Buôn thuốc độc
📌 Chánh Mạng giúp đời sống vật chất không đối nghịch với con đường tâm linh.
6. Sammā Vāyāma – Chánh Tinh Tấn (xem chi tiêt)
Nỗ lực đúng hướng
Bốn nỗ lực:
Ngăn ác chưa sinh
Diệt ác đã sinh
Sinh thiện chưa sinh
Tăng trưởng thiện đã sinh
📌 Tinh tấn nhưng không căng thẳng, không buông lung.
7. Sammā Sati – Chánh Niệm (xem chi tiêt)
Ghi nhận tỉnh thức đúng đắn
Thực hành Tứ Niệm Xứ (Satipaṭṭhāna):
Quán thân (kāya)
Quán thọ (vedanā)
Quán tâm (citta)
Quán pháp (dhamma)
📌 Chánh Niệm là trái tim của thực hành thiền trong Phật giáo Nguyên thủy.
8. Sammā Samādhi – Chánh Định (xem chi tiêt)
Định đúng, định dẫn đến tuệ
Bốn Thiền sắc giới (Rūpa-jhāna)
Định này phải đi cùng Chánh Kiến, không phải định để trốn đời
📌 Chánh Định là nền tảng cho Tuệ giác (paññā) sinh khởi.
III. BA NHÓM LỚN TRONG BÁT CHÁNH ĐẠO
| Nhóm | Pāli | Gồm |
|---|---|---|
| Tuệ | Paññā | Chánh Kiến – Chánh Tư Duy |
| Giới | Sīla | Chánh Ngữ – Chánh Nghiệp – Chánh Mạng |
| Định | Samādhi | Chánh Tinh Tấn – Chánh Niệm – Chánh Định |
📌 Giới sinh Định – Định sinh Tuệ – Tuệ giải thoát.
IV. GHI CHÚ QUAN TRỌNG THEO KINH TẠNG PĀLI
Bát Chánh Đạo không phải 8 bước tuần tự, mà là 8 chi phần vận hành đồng thời
Chữ “Sammā” (Chánh) mang nghĩa:
đúng – hợp thời – đưa đến đoạn khổ – không nuôi ngã chấp
Bát Chánh Đạo chính là Trung Đạo (Majjhimā Paṭipadā)
V. CÂU KINH PĀLI TIÊU BIỂU
“Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo…”
Chính con đường Thánh tám chi phần này…
— SN 56.11, Dhammacakkappavattana Sutta
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét